1 Eylül – Hukuk Takvimi
| 1846 |
Sultanahmet’te, Darülfünun binasının temeli atıldı. Üniversite binası olarak inşa edilen yapı, 1863’de çok kısa bir süre üniversite dersleri için kullanıldıktan sonra Maliye, Adliye, Evkaf nezaretleri için kullanıldı. 1877-1878 yıllarında Birinci ve İkinci Osmanlı Meclis-i Mebusanı’na ev sahipliği yaptı. Meşrutiyet’in yeniden ilanından sonra tekrar Meclis-i Mebusan’a tahsis edildi. Daha sonra Adliye Sarayı olarak kullanıldı. Cumhuriyet devrinde İstanbul Adliye binası olarak kullanılan yapı, 3-4 Aralık 1933 gecesi yandı. |
| 1889 |
Kırım Tatarı ve Türk siyasetçisi ve devlet adamı Cafer Seydahmet Kırımer (Kırım Tatarcası: Cafer Seydamet Qırımer) dünyaya geldi. (Doğumu: 1 Eylül 1889, Kızıltaş – Ölümü: 3 Nisan 1960, İstanbul), 1 Eylül 1889’da Kırım’ın Yalta şehri yakınlarındaki Kızıltaş köyünde doğdu. İlk tahsilini Kırım’da, orta, lise ve hukuk tahsilini İstanbul’da yaptı. 1908 yılında İstanbul’da Numan Çelebicihan ve diğer Kırım tatarı arkadaşları ile Kırım Talebe Cemiyeti’ni kurdu. 1911’te hukuk eğitimine Paris’te devam etti. I. Dünya Savaşı başladığında Kırım’a döndü. Kırım’da yakın arkadaşları ile birlikte inkılâpçı, gizli bir teşkilât kurdu. 1917 yılında Kırım Halk Cumhuriyeti ilan edilince, Numan Çelebicihan’ın başkalığındaki hükûmette Harbiye ve Hariciye Bakanlığını üstlendi. Kırım’ın Bolşevikler tarafından işgal edilmesi üzerine, Kırım Meclis temsilcisi olarak Kiev ve Varşova üzerinden Paris’e geçti. Daha sonra İstanbul’a gelerek Kırım’ın özgürlüğü için çalışmalarını Türkiye’de sürdürdü. 3 Nisan 1960 günü İstanbulda yaşamını yitirdi. Mezarı İstanbul’da Feriköy Mezarlığı’ndadır. |
| 1921 | Fransızlar, başkenti Beyrut olan Lübnan devletini kurdu. |
| 1925 |
Amerikalı kadın hakları aktivisti, eğitimci, siyasetçi ve yazar Arvonne Fraser doğdu. 1993-1994 yılları arasında ABD’nin Birleşmiş Milletler Kadın Statüsü Komisyonu’nda görev yaptı 1979’da Macalester Koleji’nden Fahri Hukuk Doktoru ünvanlı aldı. 2007 yılında Minnesota Üniversitesi’nden Üstün Başarı Ödülü aldı. 1992’de Tides Foundation’dan kadınların insan hakları için mücadelede eden Kadın Ödülü’nü aldı. 1995’te Uluslararası Hukukta Tanınmış Kadınlar Ödülü’nü alarak avukatlar dışında bu ödülü alan ilk kişi oldu. |
| 1929 | Arapça ve Farsça dersleri okullardan kaldırıldı. |
| 1930 |
Avukat, bürokrat ve yazar Turgut Özakman doğdu. (Doğumu: 1 Eylül 1930, Ankara -Ölümü: 28 Eylül 2013, Ankara), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. Bir süre avukatlık yaptı. Köln Üniversitesi Tiyatro Bilimi Enstitüsü’ne devam ettikten sonra Devlet Tiyatrosu’na dramaturg olarak girdi. TRT‘de Merkez Program Daire Başkanlığı, Genel Müdür Yardımcılığı, Devlet Tiyatrolarında Genel Müdür Başyardımcılığı ve 1983-1987 yılları arasında aynı kurumda genel müdürlük yaptı. 1988-1994 yılları arasında Radyo-Televizyon Yüksek Kurulunda üyelik ve başkan yardımcılığı görevlerinde bulundu. Uzun yıllar Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tiyatro Bölümü’nde kadrolu öğretim görevlisi olarak çalıştı ve dramatik yazarlık dersleri verdi. 28 Eylül 1998’de, üstün hizmetleri nedeniyle Anadolu Üniversitesince, 2006 yılında Ege Üniversitesi‘nce ve 2007 yılında, mezun olduğu ve uzun yıllar görev yaptığı Ankara Üniversitesince ‘fahri doktor’ unvanı verildi. Nisan 2002’de Eskişehir Belediye Başkanlığı, açtığı ikinci tiyatroya ‘Turgut Özakman Sahnesi’ adını verdi. 2006 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi Özakman’a Üstün Hizmet Ödülü verdi. 2005 yılında piyasaya sürülen, Şu Çılgın Türkler (Bilgi Yayınevi) adlı belgesel-romanının cumhuriyet tarihinin en çok satan kitabı olduğu ileri sürüldü. |
| 1936 | Yargıtay eski üyesi ve YSK eski başkanı. Orhan Yalçınkaya, Çankırı’nın Ilgaz ilçesine dünyaya geldi. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden 1961 yılında mezun olduktan sonra, Ankara hakim adayı olarak mesleğe başladı. Çeşitli ilçelerde hakimlik yaptı ve akabinde Yargıtay Tetkik Hakimliğine getirildi. Bu görevdeyken 20 Mayıs 1982 tarihinde Yargıtay Üyeliğine seçildi. 23 Ocak 1987 tarihinde Yüksek Seçim Kurulu üyeliğine seçildi ve 23 Ocak 1990 – 20 Ocak 1993 tarihleri arasında Yüksek Seçim Kurulu Başkanlığı yaptı. 26 Aralık 1994 tarihinde Yargıtay Büyük Genel Kurulunca 21. Hukuk Dairesi Başkanlığına seçildi ve 1 Eylül 2001 tarihinde yaş haddinden emekli oldu. |
| 1937 | 1981 – 1983 arasında Portekiz Başbakanı olarak görev yapan hukuku ve iş insanı Francisco José Pereira Pinto Balsemão doğdu. (Doğumu: Santa Isabel, Lizbon, 1 Eylül 1937) hukuk eğitimini Lizbon Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde tamamladı ve avukatlık yaptı. Portekiz’in ilk özel televizyon kanalı olan Sociedade Independente de Comunicação’nun (SIC) Yönetim Kurulu başkanıdır. Bilderberg Kulübü Yürütme Komitesi’nin daimi üyesi statüsüne sahip tek Portekizli kişidir . |
| 1938 | Anayasa ve ceza hukuku alanındaki çalışmalarıyla tanınan Amerikalı avukat ve hukuk profesörü Alan Morton Dershowitz doğdu. (1 Eylül 1938) Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. 28 yaşındayken profesör olarak okul tarihindeki en genç hukuk profesörü unvanını aldı. 1964’ten 2013’e kadar Harvard Hukuk Fakültesinde ders verdi. Görev süresi boyunca, hem ceza hukuku hem de medeni hukuk alanında çalıştı. Ceza hukuku ve anayasa hukuku ile ilgili yazdığı çok sayıda makalesi ve kitabının yanı sıra tarih, felsefe, psikoloji, edebiyat, matematik, ilahiyat, müzik, spor ve hatta şarküteriler hakkında yazılar yazdı, dersler verdi. 2020’de Başkan Donald Trump’ın ilk görevden alma davasında savunma ekibinin üyelerindendir. Jeffrey Epstein Davası’nda da savunma avukatı olarak yer aldı. |
| Hitler’in Nazi orduları Polonya’yı işgale başladı. 1 Eylül 1939’daki bu işgal 2. Dünya Savaşının fitilini ateşlemiştir. 1 Eylül Günü, 2. Dünya Savaşında yaşanan acıların ve yıkımın unutulmaması amacıyla Varşova Paktı tarafından Barış Günü ilan edilmiş, daha sonra BM, 1 Eylül’ gününü “Dünya Barış Günü” olarak ilan etmiştir. Genel Kurul’un 7 Eylül 2001 tarih ve A/RES/55/282 sayılı kararı ile 21 Eylül Barış Günü olarak değiştirilmiştir. Dünya Barış Günü, Türkiye’de 1 Eylül tarihinde, dünyada ise 21 Eylül tarihinde kutlanmaktadır. Milyonlarca kişinin öldüğü savaşın başlamasının 50. yılında, Dünya Barış Günü ilan edildi. | |
| 1947 | TBMM, Amerikan yardım anlaşmasını iktidardaki CHP ve muhalefetteki DP milletvekillerinin ittifakıyla ve oybirliği ile kabul etti. Türkiye ABD 12 Temmuz 1947 Yardım Antlaşması, Türkiye Hükümeti ile Amerika Birleşik Devletleri Hükümeti arasında Ankara’da imzalanmış, 01.09.1947 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde “Türkiye’ye Yapılacak Yardım hakkında Anlaşma’nın onanmasına dair Kanun” kabul edilerek onaylanmıştır. Kanun, 5 Eylül 1947 tarihli Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. |
| 1967 | Nazi hapishane müdürü Ilse Koch (d. 22 Eylül 1906 – ö. 1 Eylül 1967) öldü. 1 Eylül 1967’de, 60 yaşında, Aichach kadın hapishanesindeki hücresinde demir parmaklığa bağladığı çarşaf ile kendini asarak intihar etti. İnsanlık tarihinin en acımasız kadınları arasında yer almaktadır. |
| 1968 | Yılmaz Güney’in “Seyyit Han” filminin yurt dışına çıkışı Sansür Kurulu’nca 2.kez yasaklandı. |
| 1975 | Adana Cezaevi’nde Can Yücel’e “üzümden şarap yaptığı ve teşvik ettiği” gerekçesiyle 15 gün hücre cezası verildi. |
| 1982 | 12 Eylül darbesi sonrası oluşturulan “Danışma Meclisi”nde, ilk ve orta öğretimde din eğitim ve öğretimini zorunlu kılan Yeni Anayasa maddesi kabul edildi. |
| 1982 | Pınar Kür’ün “Yarın..Yarın..” adlı romanı Ege Ordu ve Sıkıyönetim Komutanlığı bölgesinde yasaklandı. |
| 1983 | Barış Derneği davasında tutuksuz yargılanırken bir süre önce gözaltına alınan ressam Orhan Taylan gizli TKP’ye üye olduğu iddiasıyla tutuklandı. |
| 1991 | Özbekistan bağımsızlığını ilan etti. |
| 1992 | Slovakya Anayasası, resmî olarak Slovak Cumhuriyeti Anayasası (Slovakça: Ústava Slovenskej republiky), Slovak Ulusal Konseyi tarafından 1 Eylül 1992’de kabul edildi. ve 1 Ekim 1992’de (bazı bölgelerde 1 Ocak 1993) yürürlüğe girdi. 1 Eylül tarihi Slovakya Anayasa Günü olarak anılmaktadır. |
| 1993 | Koalisyon ortakları SHP ile DYP, PTT’nin yüzde 49 hissesinin satılması konusunda anlaştı. |
| 1993 | “Yargısız İnfaz” kayıtlara geçti: Gaziosmanpaşa Cumhuriyet Savcılığı, 4 polis için fezleke hazırladı: Küçükköy’deki operasyonda 2 kişinin öldürülmesinde, “meşru müdafaa sınırının aşıldığı” gerekçesiyle, polislerin ağır ceza mahkemesinde yargılanmalarını istedi. |
| 1993 | Savaş Karşıtları Derneği kuruldu. İki yıl sonra, Osman Murat Ülke, zorunlu askerliğe karşı çıkarak, vicdani retçi olduğunu açıkladı. |
| 1995 |
İstanbul’a gelecek olanlara “vize uygulanmasını” yeniden gündeme getirildi. Büyükşehir Belediye Başkanı Recep Tayyip Erdoğan: ”İstanbul’un bir göç istasyonu olmaktan çıkarılması gerekiyor.” dedi. |
| 2000 | Rusya Federasyonu’na bağlı Tataristan Cumhuriyeti’nde Latin alfabesine geçildi. Daha önce Kiril alfabesi kullanılıyordu. |
| 2004 | 38 kişinin öldüğü Pamukova’daki hızlı tren kazasıyla ilgili bilirkişi raporu açıklandı. 22 Temmuz’da meydana gelen kazada kusurun yarısı makinistlere, yarısı TCDD’ye atfedildi. Kurumun yol tamiratını yapmadığı, trene ATS (otomatik fren sistemi) takılmadığı ortaya çıktı. |
| 2005 | Irak’ta Saddam Hüseyin’in 2003’te devrilmesi sonrası ilk idam cezası infaz edildi. Adam kaçırma, polis öldürme ve tecavüz suçlarından üç kişi asılarak idam edildi. |
| 2006 | Lübnan’da oluşturulacak barış gücüne Türk askerinin gönderilmesine ilişkin Hükümet Tezkeresi, TBMM Başkanlığına sunuldu. |
| 2009 | Sivas Katliamı Davası’nda söz alan Avukat Şenal Saruhan’ın araştırmalarına dayanarak verdiği bilgiye göre, firari sanıklardan Cafer Erçakmak’ın 1998 yılına kadar devletten emekli maaşı aldığı ortaya çıktı. |
| 2012 | Oyuncular Sendikası Başkanı Mehmet Ali Alabora “Dizilerde rol alan 846 oyuncudan sadece 8’i sigortalı.” olduğunu açıkladı. |
| 2015 | Başbakan Davutoğlu’nun 5 Ağustos’ta 81 ilin valilerine gönderdiği gizli genelgeyle MİT, Başsavcılık, Jandarma ve Emniyet’e tüm yurtta “Dernekler, STK’ler, sözde halk meclisleri, yerel basın, internet siteleri ve sosyal medya”nın fişlenmesi talimatı verdiği ortaya çıktı. |
| 2016 | HSYK Genel Kurulu, FETÖ soruşturması kapsamında geçici olarak görevden uzaklaştırılan 543 hakim ve savcıyı meslekten ihraç etti. |
| 2017 | Amerikalı hukukçu, bürokrat ve siyasetçi Paul Moreno, hayatını kaybetti. (Doğumu: 28 Nisan 1931) ABD’de en uzun süre hizmet eden seçilmiş İspanyol asıllı bürokrattır. 40 yıl boyunca Texas House’un başkanlığı görevini yaptı. Teksas House Temsilciler Meclisi ve El Paso Hukuki Yardım cemiyetlerinde görev aldı. Tejano Demokratlar Cemiyeti ve Meksika Amerikan Yasama Komitesi kurucuları arasındaydı. Paul’un yaptığı organizasyon ve çalışmalar 2011’de Meksika Amerikan Hukuk Savunma ve Eğitim Vakfı (MALDEF), tarafından Yaşam Boyu Başarı Ödülü ile onurlandırıldı. 1 Eylül 2017’de 86 yaşında öldü. |
| 2021 | KHK’lı Yargıtay üyesi Mahmut Kış, kalp krizi sonucu öldü. Meslekten ihraç edildikten sonra tutuklanan Kış, 7 yıl 6 ay hapis cezasına çarptırılmış, 2018’de mahkemede yaptığı savunmada “Meslek hayatım boyunca hukuktan hiç ayrılmadım.” demişti. |
| 2021 | İtalyan insan hakları aktivisti, gazeteci, film yapımcısı ve yazar, Anna Margherita Cataldi yaşamını yitirdi. (Doğumu:. 14 Kasım 1939, Torino – Ölümü: 1 Eylül 2021, Torino, İtalya) 14 Kasım 1939’da Torino, İtalya’da doğdu. Torino Politeknik Üniversitesi’nde öğrenim gördü. Akademi Ödülü sahibi olan Out of Africa adlı filmin yapımcısıydı. El País, Panorama, Epoca, La Repubblica, L’espresso, La Stampa, La Règle du Jeu, The Nation, Rolling Stone, The International Herald Tribune, Front Line ve BM Chronicl gibi yayınlara köşe yazarı, editör olarak katkı verdi. Dünya Sağlık Örgütü’nün iyi niyet elçisi ve Birleşmiş Milletler’in barış elçisi olarak çalıştı. 1 Eylül 2021’de doğum yeri Torino’Da COVID-19 kaynaklı sağlık sorunları nedeniyle 81 yaşında öldü. |
| 2021 | Amerikalı hukukçu, bürokrat ve siyasetçi Melanie Wade Goodwin 1 Eylül 2021’de yaşamını yitirdi |
