Hukukçu, diplomat, akademisyen ve yazar Adile Ayda 7 Mart 1912’de Sankt-Peterburg’ta dünyaya geldi. Hukukçu Ord. Prof. Dr. Sadri Maksudi Arsal’ın kızıdır.
Tatar Meclisi’nin dağıtılması ve meclis başkanı babasının Avrupa’ya geçmesi nedeniyle ilk öğrenimini Berlin ve Paris’te tamamladı. 1924 yılında Türkiye’de bir dizi konferans verdiği sırada Atatürk ile tanışan Sadri Maksudi Arsal’ın, Atatürk’ün daveti üzerine ailesini de yanına alarak Türkiye’de çalışmaya başlaması üzerine Adile Ayda da 1924 yılında ailesi ile birlikte Türkiye’ye yerleşti. Eğitimine İstanbul’daki Notre Dame de Sion Fransız Lisesi’nde devam etti,. Ardından Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni 1932 yılında bitirdi.
1932’de Dışişleri Bakanlığı giriş sınavını kazandı ve Türkiye’nin ilk kadın diplomatı oldu. Kadın diplomatların dış ülkelere tayin edilemeyecekleri hakkında bir yönetmelik çıkarılması üzerine 1934’te görevinden istifa etti.
Ankara Devlet Konservatuvarında, Maarif Cemiyeti Koleji’nde ve Ankara Kız Lisesi’nde Fransızca öğretmenliği yaptı. 1943’te doçent oldu. 1957 yılında fakültedeki görevinden istifa etti ve kadın diplomatlar için “Dış ülkelere tayin edilemezler” kaydını kaldırmış olan Dışişleri’ne döndü.
1958’de Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’na delege, 1959’da Lahey ve 1961’de Belgrad Büyükelçilikleri müsteşarı, 1963’te Kültür İşleri Genel Müdür Yardımcılığı görevlerinde bulundu.
Genel müdür vekilliği yaptığı 1966 yılında, İtalya devletinden Liyakat Nişanı aldı ve 1967’de, elçi olarak Roma’ya tayin edildi. 1976 yılında Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk tarafından Cumhuriyet Senatosu’na Kontenjan Senatörü olarak seçildi ve 1980’e kadar bu görevi sürdürdü.
5 Kasım 1992’de Ankara’da yaşamını yitirdi.
Cumhuriyet ve Tercüman Gazeteleri ile Hisar dergisinde çeşitli konularda ve özellikle sanat ve edebiyat üzerine yazılar yayınladı. Diplomatik kimliğinin yanında edebiyat dünyasında da kalıcı izler bıraktı. Yazar ve akademisyen Gönül Pultar’ın ise annesidir. Babası Sadri Maksudi Arsal’ın biyografisini yazmış ve bu eser daha sonra Rusçaya da çevrilmiştir.
Eserleri
- “L’Influence de Victor Hugo sur Mallarmé.” Dialogues. İstanbul, 1953.(Fransızca)
- Le Drame Intérieur de Mallarmé ou l’Origine des Symboles Mallarméens. İstanbul: La Turquie Moderne, 1955.(Fransızca)
- Un Diplomate Turc Auprès du Roi-Soleil. İstanbul, 1956.(Fransızca)
- “Molière et l’Envoyé de la Sublime Porte.” Les Divertissements de Cour au XVIIe Siècle. Actes du VIIIe Congrès de l’Association Internationale des Études Françaises, Paris, 3-5 septembre 1956 in Cahiers de l’Association Internationale des Études Françaises, 9 (juin 1957). 103-116.(Fransızca)
- Yahya Kemal. Kendi Ağzından Fikirleri ve Sanat Görüşleri. Ankara: Ajanstürk Yayınları, 1962.
- Les Étrusques Étaient-ils des Turcs? Paris: 1971.(Fransızca)
- Etrüskler Türk mü idiler? Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 1974.
- Yahya Kemal’in Fikir ve Şiir Dünyası. Ankara: Hisar Yayınları, 1979.
- Böyle İdiler Yaşarken. Ankara: 1984.
- Les Étrusques Étaient des Turcs. Preuves. Ankara: 1985.(Fransızca)
- Atsız’dan Adile Ayda’ya Mektuplar (derleme). Ankara: 1988.
- Türklerin İlk Ataları. Ankara: 1987.
- Sadri Maksudi Arsal. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları Türk Büyükleri Serisi, 1991.
- Etrüskler (Tursakalar) Türk İdiler. Din ve Dil ile İlgili Deliller. Ankara: 1992, Boyut Yayınları
- Садри Максуди Арсал. Перевод (Çeviren) В.Б. Феоновой. Москва: 1996.(Rusça)
- Bir Demet Edebiyat. Makaleler. Halil İnalcık’ın önsözü ile. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1998.
