Anamuhalefet Partisi, parlamenter sistemle yönetilen ülkelerde iktidar partilerinden sonra en yüksek oyu almış partiyi tanımlamak için kullanılan kavramdır. Ana muhalefet partisi demokrasi ile yönetilen ülkelerde genellikle mevcut yönetime en yakın alternatif parti olarak görülmektedir. Ana muhalefet partisinden toplumun en temel beklentisi, iktidara alternatif olabilecek bir yönetim vizyonu ve güvenilir bir dönüşüm umudu sunmasıdır.
2820 Sayılı Siyasal Partiler Kanununun 35. maddesine göre Bakanlar Kuruluna katılmayan ve grubu bulunan siyasi partiler arasında en fazla milletvekiline sahip olan partidir. Siyasi partilerin milletvekili sayılarının eşit olması hâlinde, son milletvekili seçimlerinde aldıkları muteber oy sayısına bakılmaktadır. Bakanlar Kuruluna katılmayan ve grubu bulunan siyasi partiler arasında en fazla milletvekiline sahip olan partiye anamuhalefet partisi, genel başkanına da anamuhalefet partisi genel başkanı denir.
Anayasanın 150. maddesi, “Kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün veya bunların belirli madde ve hükümlerinin şekil ve esas bakımından Anayasaya aykırılığı iddiasıyla Anayasa Mahkemesinde doğrudan doğruya iptal davası açabilme hakkı, Cumhurbaşkanına, Türkiye Büyük Millet Meclisinde en fazla üyeye sahip iki siyasi parti grubuna ve üye tamsayısının en az beşte biri tutarındaki üyelere aittir.” demekte ve mecliste en fazla üyeye sahip ikinci parti olan Anamuhalefet Partisine Anayasa Mahkemesinde dava açma hakkı vermektedir.
2017 yılında yapılan Anayasa değişikliği sonucunda, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçilmesi ile birlikte Anamuhalefet Partisi kavramı güncelliğini yitirmiştir.
Türkiye Siyasal tarihinde ana muhalefet görevi yapmış partilerin ve genel başkanlarınının yıllara göre sıralı listesi
Anamuhalefet Partisi |
Lideri |
Dönemi |
|
Kâzım Karabekir |
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası |
17 Ekim 1924 |
3 Haziran 1925 |
Fethi Okyar |
Serbest Cumhuriyet Fırkası |
12 Ağustos 1930 |
17 Kasım 1930 |
Celal Bayar |
Demokrat Parti |
21 Temmuz 1946 |
14 Mayıs 1950 |
İsmet İnönü |
Cumhuriyet Halk Partisi |
14 Mayıs 1950 |
27 Mayıs 1960 |
Ekrem Alican |
Yeni Türkiye Partisi |
20 Kasım 1961 |
25 Haziran 1962 |
Ragıp Gümüşpala |
Adalet Partisi |
25 Haziran 1962 |
6 Haziran 1964 |
Süleyman Demirel |
Adalet Partisi |
29 Kasım 1964 |
20 Şubat 1965 |
İsmet İnönü |
Cumhuriyet Halk Partisi |
20 Şubat 1965 |
26 Mart 1971 |
Süleyman Demirel |
Adalet Partisi |
17 Kasım 1974 |
31 Mart 1974 |
Bülent Ecevit |
Cumhuriyet Halk Partisi |
31 Mart 1975 |
21 Haziran 1977 |
Süleyman Demirel |
Adalet Partisi |
21 Haziran 1977 |
21 Temmuz 1977 |
Bülent Ecevit |
Cumhuriyet Halk Partisi |
21 Temmuz 1977 |
5 Ocak 1978 |
Süleyman Demirel |
Adalet Partisi |
5 Ocak 1978 |
12 Kasım 1979 |
Bülent Ecevit |
Cumhuriyet Halk Partisi |
12 Kasım 1979 |
12 Eylül 1980 |
Necdet Calp |
Halkçı Parti |
6 Kasım 1983 |
2 Kasım 1985 |
Aydın Güven Gürkan |
Halkçı Parti |
27 Haziran 1985 |
3 Kasım 1985 |
Erdal İnönü |
Sosyaldemokrat Halkçı Parti |
3 Kasım 1985 |
30 Mayıs 1986 |
Erdal İnönü |
Sosyaldemokrat Halkçı Parti |
30 Mayıs 1986 |
20 Kasım 1991 |
Mesut Yılmaz |
Anavatan Partisi |
20 Ekim 1991 |
6 Mart 1996 |
Necmettin Erbakan |
Refah Partisi |
6 Mart 1996 |
28 Haziran 1996 |
Mesut Yılmaz |
Anavatan Partisi |
28 Haziran 1996 |
30 Haziran 1997 |
Necmettin Erbakan |
Refah Partisi |
30 Haziran 1997 |
17 Aralık 1997 |
İsmail Alptekin |
Fazilet Partisi |
17 Aralık 1997 |
14 Mayıs 1998 |
Recai Kutan |
Fazilet Partisi |
14 Mayıs 1998 |
21 Haziran 2001 |
Tansu Çiller |
Doğru Yol Partisi |
22 Haziran 2001 |
19 Kasım 2002 |
Deniz Baykal |
Cumhuriyet Halk Partisi |
19 Kasım 2002 |
10 Mayıs 2010 |
Kemal Kılıçdaroğlu |
Cumhuriyet Halk Partisi |
22 Mayıs 2010 |
8 Kasım 2023 |
Özgür Özel |
Cumhuriyet Halk Partisi |
8 Kasım 2023 |
Devam ediyor |