Pazar, Ekim 12, 2025
8.7 C
İstanbul

Azerbaycan Anayasal Sistemi

Azerbaycan Eski Cumhurbaşkanı Ebulfeyz Elçibey

Azerbaycan Anayasal Sistemi, Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasasının(Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası), 12 Kasım 1995 tarihli referandumda kabul edilerek 27 Kasım 1995 yılında yürürlüğe girmesi ile kurulmuştur. Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasası, 158 madde ve geçici hükümlerden oluşmakta, Genel Hükümler, Temel Haklar, Özgürlükler ve Ödevler, Devlet Erki, Yerel yönetimler, Hukuk ve Kanun başlıkları bulunmaktadır.  Anayasada, Halk Hakimiyeti,  Devletin temelleri, Temel İnsan ve Vatandaş Hak ve Özgürlükleri, Vatandaşların Temel Görevleri, Yasama Erki, Yürütme Erki, Mahkeme, Belediyeler, Mevzuat, Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasasına Değişiklikler ve Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasasına İlaveler başlıkları bulunmaktadır.

 Azerbaycan Devleti Anayasasında Ermenistan ile yaşanan tarihsel sorunlardan kaynaklı olarak Nahçivan Özerk Cumhuriyetine ilişkin özel bir bölüm bulunmaktadır.
Azerbaycan Önceki Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev

Azerbaycan Anayasal Sistemi,SSCB dağıldıktan sonra kurulmuştur. SSCB dağıldıktan sonra Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Yüksek Şurası 31 Ağustos 1991 tarihinde bağımsızlık Beyannamesini kabul etmiş, 18 Ekim 1991 tarihinde Bağımsızlığı Hakkında Anayasa Akdini yürürlüğe koymuştur. Bu metinler, yeni anayasanın temelini oluşturmuş, cumhuriyetin devlet yapısının, siyasi ve ekonomik yapısını şekillendirmiştir. Bağımsızlık kararından sonra 1978  Anayasasının Bağımsızlık Akdi ile çelişmeyen maddeleri yürürlükte kalmış, 9 Ekim 1993 tarihinde bazı değişiklikler yapılmış, hak oylaması ile kabul edilen 27 Kasım  1995  tarihli yeni Anayasanın onaylanması sonrasında eski Anayasa metni tamamen ortadan kalmıştır.

İlham Aliyev Oy Kullanırken

Azerbaycan Cumhuriyetinin temel kanunu olan Anayasa ile Azerbaycan devletinin yasal temelleri belirlenmiştir. Azerbaycan, Anayasa ile demokratik, laik bir hukuk devleti olarak tanımlanmış, insan haklarına öncelik vermiş ve kuvvetler ayrımını  tercih etmiştir. Azerbaycan, Anayasa ile demokratik, laik bir hukuk devleti olarak tanımlanmış, insan haklarına öncelik vermiş ve kuvvetler ayrımını tercih etmiştir. Kuvvetler ayırımı ilkesine uygun olarak, yasama erkinin Milli Meclisine, yürütme erkinin Cumhurbaşkanına, yargı erkinin ise mahkemelere ait olduğu hükme bağlanmıştır. Yasama erkini temsil eden Meclis tek kamaralı parlamentodur. Meclis dışında hiçbir organ veya şahsın kanun koyma yetkisi yoktur. Azerbaycan’da parlamentonun diğer görevi yürütmenin faaliyetlerini denetlemektir. Meclis, Bakanlar Kuruluna güvenoyu vermeme hakkına sahiptir. Cumhurbaşkanının görevden alınması, bütçenin denetlenmesi, kurumların oluşturulması ve uluslararası sözleşmelerin onaylanması meclisin yetkisindedir.

Azerbaycan’da Cumhurbaşkanı hem yürütmeyi temsil etmektedir hem de devletin başıdır. Cumhurbaşkanı bütün seçmenler tarafından doğrudan seçilmekte ve Azerbaycan halkının tamamını temsil etmektedir.

Nahçivan Özerk Cumhuriyetinin coğrafi özellikleri, Azerbaycan’ın diğer kara parçasıyla doğrudan sınırının olmaması nedeniyle bu bölge için özerk yönetim sistemi tesis edilmesini gerektirmiş, Nahçivan Özerk Cumhuriyetine Azerbaycan’ın sınırları içinde özerk devlet statüsü verilmiş,  fiilen işgal altında olan Nahçivan Özerk Cumhuriyetinde parlamenter rejim uygulanması öngörülmüştür.

Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasasında çeşitli tarihlerde birçok değişiklik yapılmıştır. Bu değişikliklerden sonuncusu 2016 yılında yapılmış, yapılan halk oylamasında Anayasanın 23 maddesinde değişiklik yapılmış ve Anayasaya 6 yeni madde eklenmiştir.

 Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasasının kabul edildiği 12 Kasım tarihi, 16 Şubat  1996 tarihinde Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev’in emriyle Anayasa Günü olarak ilan edilmiştir ve Azerbaycan’da Anayasa Günü olarak kutlanmaktadır.
Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi, Anayasanın verdiği yetki ile görev yapan yüksek yargı organıdır. Anayasa Mahkemesi bağımsız bir devlet organıdır ve kurumsal ve mali yönden; yasama, yürütme ve diğer yargı organlarından, yerel yönetim organlarından, ayrıca tüzel ve gerçek kişilerden bağımsızdır.  Azerbaycan Anayasa Mahkemesinin temel amacı Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasasının üstünlüğünü sağlamak, her bireyin temel hak ve özgürlüklerini savunmaktır. Mahkemeye Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı, Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi, Bakanlar Kurulu, Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Mahkemesi, Azerbaycan Cumhuriyeti  Baş Savcılığı, Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti  Millet Meclisi, Mahkemeler, Vatandaşlar ve Kamu denetçileri başvuru yapabilmektedir.

Bu Hafta Popüler

Gaiplik

Gaiplik, bir kişiden çok uzun süredir haber alınamaması veya...

Avrupa Birliği Hukuku 

Avrupa Birliği Hukuku; sözleşmeler kapsamında yer alan tamamlayıcı hukuk...

Arabuluculuk Daire Başkanlığı

Arabuluculuk Daire Başkanlığı, 6325 Sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu ile...

AVUKATLIK MESLEĞİ VE MESLEK ETİĞİ

Avukatlık Mesleği ve Meslek Etiği konulu tebliğ, İstanbul Barosu...

Avrupa Birliği

Pek çok uluslararası örgüt Avrupa Kıtası’nı bir tanım unsuru olarak almıştır. Bu örgütlerin başında Avrupa Konseyi ve Avrupa Birliği gelmektedir.1949 yılında kurulan ve merkezi Strazburg’da bulunan Avrupa Konseyi’ne bugün 47 devlet üyedir. Türkiye Avrupa Konseyi’ne 9 Ağustos 1949 tarihinde katılmıştır. Avrupa Konseyi 1950 yılında Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni kabul etmiştir. 1959 yılında ilk oturumunu gerçekleştiren Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi bu Sözleşme’nin uygulanmasını gözetmekle görevlidir. İç hukuk yollarını tüketmiş olmaları kaydıyla bireyler Mahkeme’ye başvurabilirler. Avrupa Birliği Maastricht Antlaşması (1993)’nın yürürlüğe girmesinden itibaren üç uluslararası örgütün birleşmesine dayanmaktadır: 1951 yılında kurulan Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu ile 1958 yılında kurulan Avrupa Ekonomik Topluluğu ve Euratom. Tüzel kişiliği haiz olan bu örgütlerin her birinin sınırlı bir amacı bulunmaktaydı. Avrupa Birliği ise kendisine çok daha geniş bir gaye edinmiştir. Avrupa Birliği, geleneksel hedeflerin yanı sıra, ortak bir dış işleri ve güvenlik politikası oluşturulmasını amaç edinmiştir. Birlik ayrıca 2001 yılında bir “Temel Haklar Şartı” kabul etmiştir. Başlangıçta hukukî bir kapsamı bulunmayan bu metin Lizbon Antlaşması (2009)’nın yürürlüğe girmesiyle birlikte bağlayıcı nitelik kazanmıştır. Avrupa Birliği üye devletlerin egemenliklerinin bazı unsurlarını devralmıştır. Örgütün yürütme erki Avrupa Komisyonu ile Avrupa Birliği Konseyi arasında paylaşılmıştır. Avrupa Parlamentosu ise yasama erkine kısmen sahiptir.Topluluk hukukunun farklı üye devletlerde yeknesak bir biçimde uygulanmasını sağlamak için bu hukukun yorumlanması ulusal yargı mercilerine bırakılmamıştır. Avrupa Birliği Adalet Divanı antlaşmanın ve Birlik tarafından kabul edilen düzenlemelerin (tüzükler, yönergeler vs.) yorumlanması tekeline sahiptir. Avrupa Birliği her şeyden önce büyük bir pazar ve bir serbest dolaşım alanıdır. Birliğin kalkınma düzeyleri çok farklı 27 devleti kapsar hale gelmesinden beri ülkelerin koruyucu mevzuatı için bir rekabet etkenine dönüşen bu pazar ve özgürlükler endişelere yol açmaktadır. Bu endişeler kendisini 2005 yılı referandumlarında Hollanda ve Fransa’da alınan ret sonuçlarında göstermiştir. O dönemden beri gerçekleştirilen yenilikler eski dinamizmi yeniden canlandırmamıştır. Kaynak:François Gaudu, Les 100 mots du droit, Que sais-je, 2010, 1re éd., Paris, pp. 46-47.

Popüler Konular

10 Ekim – Hukuk Takvimi

10 Ekim - Hukuk Takvimi 415  İmparator II. Theodosios tarafından...

Ulusal Azınlıkların Korunmasına İlişkin Çerçeve Sözleşme

Ulusal Azınlıkların Korunmasına İlişkin Çerçeve Sözleşme, Avrupa Konseyi tarafından 1...

Hasan Fehmi Kokay

Hasan Fehmi Kokay,1875 yılında Denizli Babadağı’nda doğdu. İlk ve...

Devlet Güvenlik Mahkemelerinin Kuruluş ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun – 1983

Devlet Güvenlik Mahkemeleri, 16 Haziran 1983 tarihinde kabul edilen...

İdam Türleri

Kurşuna Dizme: Klasik bir yöntem olan bu idam şeklini...

Tıbbi Laboratuvarlar Yönetmeliği

Tıbbi Laboratuvarlar Yönetmeliği, tıbbi laboratuvarların planlanma, ruhsatlandırma, açılması ile...

9 Ekim – Hukuk Takvimi

9 Ekim - Hukuk Takvimi 1831  Yunan hukukçu ve devlet adamı,...

Askerî Yargıtay

Askerî Yargıtay, 6 Nisan 1914 tarihinde kurulmuş, 16 Nisan...

İlginizi Çekebilir

Popüler Kategoriler