Cadı Kazanı

1692 yılında ABD’nin Salem kentinde cadılıkla suçlanan bir grup insan, mahkeme kararıyla idam edilir. Cadı Kazanı, zulmün ve şiddetin doruğa çıktığı bu dönemi anlatır. Anlatılanlar, özgür düşünceye yaşama hakkı tanımayan birtakım bağnaz Hıristiyanın, dini inançları kullanarak, toplumsal düzeni ve hukuku ele geçirmelerinin ibret dolu hikayesidir.

Cadı Kazanı’nın yazarı olan ve 1915-2005 yılları arasında yaşayan Arthur Miller, insanlık tarihinin gördüğü bu en korkunç ve unutulmaz olayı sahneye taşıyarak, 1950’lerin ABD’sinde, çok sayıda sanatçı ve entellektüelin yaşamlarım karartan McCarthy dönemine kalıcı ve çarpıcı bir eleştiri yöneltmek istemiş ve 1952’de Cadı Kazanı isimli bu oyunu yazmıştır.

Kitap ve kitaptan uyarlanan tiyatro oyunları Amerika Birleşik Devletlerinin Massachusetts eyaletinde bulunan Salem kasabasında cadılıkla suçlanan bir grup insanın mahkemelerde yargılanmasını ve idama mahkum edilmesini ele almaktadır. Baskıcı yönetimlere eleştiri getirilen eser, ABD’de insanların komünist olmakla itham edilerek yargılandığı McCarthy döneminde kaleme alınmıştır. Miller, cadılıkla suçlanan insanların onur ve haysiyetlerini korumak için ölümü göze almalarını irdelemiştir. Eser, 1950 McCarthy dönemini, Salem’de 1692 yılında cadı olmakla ve şeytanla işbirliği yapmakla suçlanan insanların idam edilmeleriyle anlatan Miller, Miller, Cadı Kazanı eseri ile şimşekleri üzerine çekmiş ve komünizmi desteklemekle suçlanmış, 1957 yılında yargılanmıştır. Miller’in toplumsal eleştirileri Amerikan Karşıtı Faaliyetleri İzleme Komitesi’nin dikkatini çekmiş, Cadı Kazanı’nda komitenin başkanı Joseph R. McCarthy’in eleştirilmesi üzerine, aynı komite tarafından pek çok sanatçıyla birlikte hapis cezasına mahkum edilmiştir.

Oyun, yazıldıktan kısa süre sonra 22 Ocak 1953 tarihinde sahnelenmiş, daha sonra yeni yapımlarla klasikle haline gelmiştir. Kitap, Amerika Birleşik Devletlerinde ve başkaca ülkelerde birçok okulda müfredatın içindedir ve öğrencilere temel eser olarak okutulmaktadır.

Eser, Sabahattin Eyüboğlu ve Vedat Günyol tarafından Türkçe’ye tercüme edilmiş, edebiyat ve sanatseverlerle buluşturulmuştur. Cadı Kazanı, Türkiye’de ilk kez İstanbul Devlet Tiyatrosunda 1958-1959 sezonunda Cüneyt Gökçer tarafından sahnelenmiştir. İstanbul Kültür Sarayı İstanul Devlet Tiyatrosu tarafından yeniden sahnelenmiştir. Oyunun tiyatroda ilk gösteriminde binada yangın çıkmış, sahne yaklaşık 7 yıl kapalı kalmıştır.

Oyun 2017 yılında yeniden sanatseverlerle buluşturulmuştur. Yaklaşık 45 yıl önce Cüneyt Gökçer rejiisiyle sahnelenen Cadı Kazanı, Tiyatro Tatavla’nın kendi sahnesinde seyirciyle buluşmuştur. Oyunun yönetmenliğini Eraslan Sağlam yapmış, Aysan Sümercan, Ersan Uysal, Erhan Tuna, İrem Erkaya, Ömer Akgüllü, Kaan Songün, Tuba Zehra Sağlam, Yasemin Yeşilgöz, Hürol Balakoğlu, Şebnem Usanmaz, Erhan Özkoç, Gülnara Golovina, Hande Elaman, Yeşim Gül ve Elif Öztürk oyunda rol almışlardır.

Cadı Kazanı, Robert Ward tarafından 1961 yılında operaya da uyarlanmış ve Pulitzer Ödüllerini kazanmıştır.

Miller’ın Cadı Kazanı, iki defa beyazperdeye aktarılmıştır. Bunlarından birincisi Jean-Paul Sartre’ın senaryosunu yazdığı 1957 tarihli Les Sorcières de Salem filmidir. İkincisi ise Miller’ın kendisi tarafından uyarlanan ve kitabın yazılmasından kırk yıl sonra sinemaya uyarlanan versiyondur. film, Akademi Ödülleri adaylığı kazanmıştır.

“Yanıyor, alev alev yanıyor dünya! Şeytanın ayak seslerini duyuyorum, geliyor. İşte… Elli çeşit suratıyla görüyorum onu! Benim suratım onun suratı! Seninki Danforth, seninki de onun suratı! İnsanları cehaletten kurtaracak olanların gevşemesi yüzünden, benim gibilerin gevşemesi yüzünden, sizin gibilerin, yalana bile bile gerçek diyen sizin gibi kara vicdanlı insanlar yüzünden, Allah lanet ediyor soyumuza! Yanacağız, hep birlikte yanacağız Allahın ateşinde!” Arthur Miller / Cadı Kazanı