16 Ağustos – Hukuk Takvimi

1645

Fransız hukukçu ve ahlakçı, Jean de La Bruyère, Paris’te doğdu. (Ölümü: 10 Mayıs 1696 Versay)

1738

Baltalimanı Ticaret Konvansiyonu, Osmanlı İmparatorluğu’nun Birleşik Krallık ile İstanbul’un Baltalimanı semtinde, 16 Ağustos 1838 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu ile Birleşik Krallık arasında imzalandı. Baltalimanı Ticaret Antlaşması ile tekel sistemi kaldırılarak Britanyalılara diledikleri miktarda hammaddeyi satın alma imkânı ve Osmanlı tebaası ile aynı koşullarda ticaret yapma imkanı getirildi.

1836

Baltalimanı Ticaret Antlaşması imzalandı. Osmanlı Devleti ile İngiltere arasında imzalanan antlaşma ile Osmanlı pazarları İngiliz mallarına açıldı.

1876

Osmanlı Devletinde, özel hukuk ilişkilerini düzenleyen Mecelle tamamlanarak yürürlüğe girdi. 1851 maddeden oluşan kanun, 20 Nisan 1869 tarihinde yazılmaya başlandı ve 16 Ağustos 1876 tarihinde tamamlandı.

1888

Bulgaristan Pen Yazarlar Birliği’nin kurucularından, hümanist, aktivist ve yazar, Dora Gabe doğdu. (Ölümü: 16 Kasım 1983, Sofya) Sofya Üniversitesi’nde Doğa Bilimleri alanında öğrenim gördü, ardından Cenevre ve Grenoble’da Fransız Filolojisi okudu Dobriç’te Fransızca öğretmenliği yaptı İlk şiirlerinden olan “Bahar”, günümüzde bile Bulgar okullarında okutulmaktadır.

1909

Osmanlı Devleti döneminde ilk kez Meclisi Mebusan tarafından Cemiyetler Kanunu çıkarıldı. 21 Ağustos 1909’da bu kanun çerçevesinde Kanun-i Esasi’nin 120. maddesinde değişiklik yapıldı. Türkiye Cumhuriyeti, kendi kanunlarını oluşturana kadar Osmanlı Devletinden kalan kanunu uygulamaya devam etti. 1923 yılında kanunun bazı maddeleri değiştirildi, cemiyetlere katılma yaşı on sekize indirildi ve hükümetin cemiyetleri idari bakımdan denetlemesi öngörüldü. Gerek Osmanlı Devleti döneminde ve gerekse Cumhuriyet döneminde cemiyet kavramı siyasi parti, sendika ve derneklerin tamamını aynı kavram içinde değerlendirdi.

1913

Hukukçu ve Nobel Barış Ödülü sahibi İsrail Başbakanı Menachem Begin, Beyaz Rusya’da doğdu (Ölümü: 9 Mart 1992) Polonya’da Varşova Üniversitesinde hukuk fakültesinde okudu. Başbakanlığı öncesindeki sekiz seçimde de yenilgiye uğramasına rağmen 1977 seçimlerini kazanarak İşçi Partisinin 30 yıllık iktidarına son verdi. 21 Haziran 1977-10 Ekim 1983 tarihlerinde başbakanlık yaptı. 1979 yılında, Mısır devlet başkanı Enver Sedat ile İsrail-Mısır Barış Antlaşmasını imzaladı. Sedat ile birlikte Nobel Barış Ödülünü kazandı. İsrail’in ilk kez bir Arap devleti tarafından tanınmasını sağladı.

1913

Japonya’nın Tōhoku Imparatorluk Universitesi (şimdiki Tohoku Üniversitesi) ilk kadın öğrencisini kabul etti.

1919

Polonya kökenli Rus diplomat Aleksandr Petrovih İzvolski öldü. (Doğum:18 Mart 1856, Moskova) Sankt-Peterburg yakınlarındaki Tsarskoye Selo Lyceum’u onur derecesiyle bitirdi.  1905 Rus Devrimi sonrasında reformcu kimliği ile Dışişleri Bakanlığını üstlendi ve 1908-1910 yıllarında bu görevi yürüttü. 

1919

İstanbul’da faaliyet gösterecek Karma Hakem Mahkemeleri kuruldu. Birinci Dünya Savaşı döneminde ortaya çıkan hukuki sorunların çözülmesi için Lozan Barış Antlaşmasına göre kurulmuştur. 1925-1938 yılları arasında faaliyet gösteren Muhtelit Hakem Mahkemeleri’nin Türkiye temsilcisi Vasfi Raşid Seviğ olmuştur.

1945

Yargıtay eski başkanlarından M. Derviş Turhan, Ankara Hukuk Fakültesini 1942 yılında bitirdikten sonra, 16 Ağustos 1945 tarihinde Artvin C. Savcı Yardımcısı olarak mesleğe başladı. 28 Ekim 1963 tarihinde Yargıtay Üyeliğine, 7 Haziran 1973’te  Yargıtay 13.Hukuk Dairesi Başkanlığına ve 15 Eylül 1980’de Yargıtay Birinci Başkanlığına seçildi. 3 Ağustos 1984 tarihinde yaş sınırı nedeniyle emekliye ayrıldı.(https://www.yargitay.gov.tr/documents/acilisKonusma/1981-1982.pdf)

1960

Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Kuruluşuna İlişkin Temel Antlaşma, Büyük Britanya, Yunanistan, Türkiye Cumhuriyeti ve Kıbrıs Cumhuriyeti arasında tarihinde imzalandı. Kurucu antlaşma öncesinde, 11 Şubat 1959 tarihinde Birleşik Krallık, Türkiye ve Yunanistan devletleri ile Kıbrıs’taki Rum ve Türk toplumları arasında Zürih ve Londra Antlaşmaları imzalanmış ve bağımsız bir devlet olarak Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasının temel unsurları belirlenmişti. Kıbrıs Cumhuriyeti, imzalanan Kuruluş, İttifak ve Garanti antlaşmaları çerçevesinde resmi olarak 16 Ağustos 1960 tarihinde kuruldu.

1961

Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu yasası çıkartıldı

1971

26 sanıklı THKP-C (Türkiye Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi) davası Selimiye’deki Sıkıyönetim Askeri Mahkeme’sinde başladı. İddianameyi okuyan askeri savcı Mahir Çayan dahil 13 kişi hakkında idam cezası istedi.

1983

Milliyet gazetesinin yayını İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı tarafından durduruldu.

1988

Toplumsal Kurtuluş Dergisinin Kasım 1987, Şubat 1988 ve Haziran 1988 sayılarındaki 15 yazı hakkındaki davada DGM savcısı 15 kişiye toplam 256 yıl 6 aya kadar hapis cezası istedi. Haziran 1988’den beri tutuklu olarak cezaevinde olan 15 kişi arasında derginin sahibi Bilgesu Erenus, Yazı İşleri Müdürleri Orhan Gökdemir ve İlhan Akalın, yazar Yalçın Küçük ve avukat Hüsnü Öndül de bulunuyordu.

1988

1 Ağustos Genelgesi ile tekrar zorunlu hale getirilen tek tip elbiseler cezaevlerine dağıtıldı. Cumhuriyet savcıları bej rengi tek tip elbise giymeyi reddeden tutuklu ve hükümlüler hakkında tutanak tutmaya başladı.

1991

İran Başsavcısı, tesettüre uymayı reddeden ve utanma duygusu taşımayan kadınların din değiştirmiş sayılarak idam edileceğini açıkladı.

1993

İnsan Hakları Derneği kurucusu ve Genel Sekreter yardımcılarından Avukat İbrahim Tezan yaşamını yitirdi.

1994

Madımak’ta ölen Nesimi Çimen’in oğlu Mazlum Çimen, yalancı tanıklık yaptıkları gerekçesiyle 56 kişi hakkında suç duyurusunda bulundu.

1995

HADEP davasında zılgıt çekip zafer işaretiyle alkış tuttukları için “bölücülük”ten tutuklanan 15 kişi tahliye edildi.

1997

İlköğretimin 8 yıl zorunlu ve kesintisiz olmasını öngören yasa tasarısı, 242’ye karşı 277 oyla TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi. Aynı gün 8 yıllık eğitim fonu için zam yapılmasına tekel ürünlerinden başlandı. 

1999

Koalisyon hükümeti ortakları arasında Af Yasa Tasarısı ile ilgili uzlaşma sağlandı. Türk Ceza Kanunu’nun 312. maddesinde düzenleme yapıldı. 312. maddenin 2. fıkrası af kapsamı dışında bırakıldı.

1999

Mehmet Ali Ağca’yı İpekçi suikastinde azmettirmek ve olaya iştirak suçlaması ile aranan Mehmet Şener’in gıyabi tutuklama kararı ve soruşturma dosyası zamanaşımı gerekçesiyle kaldırıldı. MİT üyesi kurye Nevzat Bilecen ve Abdullah Çatlı’yla birlikte eroin işine giren Mehmet Şener 1982’de Nevşehir Emniyeti’nden alınmış olan sahte pasaportla İsviçre’de eroinle yakalanmış, ancak Türkiye’ye iade edilmeyip 1983’de serbest bırakılmıştı.

2000

Temmuz ayında Burdur Cezaevi’nde gördükleri işkenceyi fotoğraflayarak basına dağıttıkları gerekçesiyle 8 hükümlü ve tutukluya 15’şer gün hücre cezası verildi.

2001

Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) ilk kurucular kurulu toplantısı yapıldı. Recep Tayyip Erdoğan 121 üyenin tamamının oylarını alarak genel başkan seçildi.

2005

Demokratik Halk Partisi (DEHAP), Demokratik Toplum Hareketi’ne katılma kararı aldı.

2005

İsrail’in Gazze Şeridi’ndeki yirmi bir Yahudi yerleşiminin boşaltılması için tanıdığı süre doldu

2006

Güneydoğu Sanayici ve İşadamları Derneği (GÜNSİAD) Genel Başkanı Şah İsmail Bedirhanoğlu, PKK’nın ateşkes ilan etmesi ve silahı yöntem olarak kullanmaktan vazgeçtiğini açıklaması gerektiğini söyledi, devletten de genel af çıkarmasını istedi.

2006

Nöbetçi İdare Mahkemesi, Kuğulu Park’ın bir bölümüne yol yapma kararı alan Ankara Anakent Belediyesi kararının yürütmesini durdurdu.

2008

Japon çiftçi ve filozof Masanobu Fukuoka yaşamını yitirdi. (Doğumu: 2 Şubat 1913)  Yerel kültürlerin toprağı sürmeden ve ilaç kullanmadan uyguladığı geleneksel organik tarımı savundu ve Doğal Tarım Felsefesini geliştirdi.. İnsanlar üzerindeki etkisi tarımın ötesine geçerek bir doğal beslenme ve yaşam hareketini oluşturdu. Doğanın ilkelerini gözeterek yaşamanın gerekliliğini savundu. Mart 1997’de Rio de Janeiro’da, Dünya Zirvesi+5 forumu kendisini Dünya Meclisi Ödülü’ne layık gördü.

2010

Azerbaycan ve Türkiye arasında Stratejik İşbirliği Antlaşması imzalandı. 23 maddeden oluşa Antlaşma, Azerbaycan adına Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Türkiye adına 11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından imzalandı. Türkiye ve Azerbaycan ülkelerinden birine karşı askeri saldırı veya saldırı durumunda diğer ülkenin tüm imkanlarını kullanarak saldırıya uğrayan tarafa yardım etmesi öngörüldü. Antlaşma, 21 Aralık 2010 tarihinde Azerbaycan Millî Meclisinde kabul edildi.  2 Şubat 2011 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından onaylanarak Resmi Gazetenin 28 Mayıs 2011 tarihli sayısında yayınlandı.  

2011

Ömrünün 11 yılı hapis ve 18 yılı sürgün ile geçen Mihri Belli (95) hayata veda etti.

2014

Çerkes Hakları İnisiyatifi üyeleri tarafından kuruluş çalışmaları yürütülen Çoğulcu Demokrasi Partisi (ÇDP) adıyla yeni siyasi parti kurdu. ÇDP kurucu Genel Başkanı Kenan Kaplan, “ÇDP üreteceği özgün projeler ve önerilerle devleti tam demokratik bir yapıya dönüştürmek amacıyla kurulmuştur” dedi.

2016

1993’ten itibaren hakkında birçok yayın durdurma kararı verilen, yöneticileri hakkında birçok dava açılan ve 2011’de yeniden yayına başlayan Özgür Gündem Gazetesi 16 Ağustos 2016’a yeniden kapatıldı.

2017

• Kolombiya’da, Devrimci Silahlı Güçleri’nin (FARC) son silahlarını teslim etmesiyle 52 yıllık savaşın sona erdiği açıklandı.

• Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’nin 25 Eylül’de “bağımsızlık referandumu” yapma kararına uluslararası toplumun büyük çoğunluğu karşı çıktı. Referanduma destek sadece İsrail’den geldi.

2021

İfade Özgürlüğü Derneği, 16 Ağustos 2021 tarihinde EngelliWeb 2020 Raporunu yayınlanmıştır.

2024

• TBMM Genel Kurulu, TİP Hatay Milletvekili Can Atalay hakkında AYM’nin verdiği “vekilliğinin düşürülmesinin ‘yok hükmünde’ olduğu yönündeki kararı görüşmek üzere olağanüstü toplandı.

• Manken Deniz Akkaya’nın sosyal medya üzerinden CHP Antalya İl Disiplin Kurulu Başkanı Hüseyin Eroğlu hakkında söylediği,  “kepaze CHP’li”, “CHP’li sapık” gibi ifadeler hakkında savcılığa suç duyurusunda bulundu.

• Sokak röportajındaki sözleri sonrası tutuklanan Dilruba Y. hakkında iddianame hazırlandı, kamu davası açıldı, duruşma günü 3 Eylül’e verildi.

• Gaziantep Bölge İdare Mahkemesi 6’ncı İdari Dava Dairesi, depremde yıkılan 35 kişinin hayatını kaybettiği Ezgi Apartmanı ile ilgili 7 belediye görevlisi hakkında soruşturma izni vermeyen Kahramanmaraş Valiliği’nin kararını hukuka uygun olmadığı gerekçesiyle iptal etti.

• Diyarbakır’ın Sur ilçesine bağlı Cami Kebir Mahallesi’nde bulunan Karga ve Hewş adlı kafelere bir grup tarafından 12 Temmuz’da silahlı ve ses bombalı saldırı düzenledi. Saldırının ardından 3 kişi tutuklandı. Tutuklanan 3 kişinin yapılan tutuk incelemesinin ardından dün serbest bırakıldığı öğrenildi.

2025

• Laiklik Meclisi’nce son dönem yayımlanan cuma hutbelerine yönelik Diyanet İşleri Başkanlığı ile Başkan Ali Erbaş ve Din Hizmetleri Genel Müdürü Şaban Kondi hakkında suç duyurusunda bulunuldu. Meclisin suç duyurusunda; söz konusu kişi ve kurumun “suç işlemeye tahrik, kanunlara uymamaya tahrik” suçlarını işlediği belirtildi. Kemalist Aydınlanma Derneği ise kadınların miras hakkını hedef alan cuma hutbesine tepki göstererek ‘Sıfatı Cumhuriyet olan savcıları göreve çağırıyoruz’ açıklamasını yaptı. Türk Hukuk Kurumu (THK) Başkanı Nail Gürman; Diyanet’in son dönem hutbeleriyle cumhuriyet ve anayasanın başlangıç hükümlerindeki niteliklerin değiştirilmesine yönelik bir saldırıda bulunduğunu vurgulayarak; “Bu anlayışın ‘anayasanın manevi cebirle’ ihlali olduğunu önemle uyarıyoruz. Cumhuriyet savcıları görevlerini yerine getirmeli” dedi.

• Adana’dan genç CHP’lilerin tutuklu belediye başkanı Zeydan Karalar için Silivri’ye yürüyüşleri devam etti: Adalet yürüyüşü 8’inci gününde!

• İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, 29 ilde jandarma tarafından Fetullahçı Terör Örgütü’ne (FETÖ) yönelik 10 gündür devam eden operasyonlarda 49 şüphelinin yakalandığını, 39’unun tutuklandığını açıkladı. 

• Cem Duman isimli avukatın, liderliğini Selahattin Yılmaz’ın yaptığı silahlı suç örgütüne yönelik operasyonda gözaltına alındığı iddia edildi.

• TBMM Genel Kurulu’nda zeytinliklerin madencilik faaliyetlerine açılmasını içeren torba kanun teklifinin kabul edilmesinin ardından Bakanlık Oluruyla Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından “Maden Kanununun Geçici 45 inci Maddesinin Uygulanmasına Dair Usul Ve Esaslar” başlıklı adsız düzenleyici işlemin iptali için Muğla’nın Milas ve Yatağan ilçelerindeki 77 köylü ortak dilekçe ile Danıştay‘a dava açtı. Dava dilekçesinde, Anayasaya Mahkemesi’nin yasa hakkında vereceği karara kadar yasanın “yürütmesinin durdurulması”, duruşmalı yapılacak yargılama sonunda ise işlemin “iptali” istendi.

• Cumartesi Anneleri 1064. hafta buluşmasında bir kez daha Galatasaray Meydanı’ndan seslendi. Kayıp yakınları, 1994 yılında kendi tarlasında çalışırken kaçırılan ve kendisinden bir daha haber alınamayan çiftçi Mehmet Salim Acar’ın akıbetini sordu. AİHM, 8 Nisan 2004 tarihli kararında (Başvuru no: 26307/95), Mehmet Salim Acar’ın kaybolmasına ilişkin yeterli ve etkili bir soruşturma yürütülmediği gerekçesiyle yaşam hakkının ihlal edildiğine oybirliğiyle hükmetmiş ve Türkiye aleyhine karar vermişti.

2025

• Columbia Bölgesi, Cuma günü Başkan Donald Trump’ın şehrin polis departmanını federal yönetimin kontrolü altına alan acil durum emrine karşı dava açtı. Trump, bu hamlesine gerekçe olarak ülkenin başkentinde artan şiddet suçlarını göstermişti. 

•  BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri Volker Türk, Sri Lanka’da işkence veya kötü muamele sonucu meydana geldiği iddia edilen gözaltında ölüm vakalarını ayrıntılarıyla anlatan ve bu vakaların etkili bir şekilde soruşturulmadığını belirten bir rapor yayınladı. Türk ayrıca, uyuşturucu baskınları sırasında keyfi muameleler yapılmaması konusunda da uyarıda bulundu. 

• Hindistan’da muhalif milletvekilleri, Yeni Delhi’de seçmen listesi sahtekarlığı iddiasıyla protesto gösterisi yaparken gözaltına alındı. Parlamento binasında herhangi bir gösteri, grev, oruç ve protestoya ilişkin kalıcı bir yasaktır.  

• BM, yayınladığı yıllık raporunda, 2024 yılında çatışma bölgelerinde cinsel şiddette keskin bir artış olduğunu, yıl boyunca 4.600’den fazla mağdurun istismarlara maruz kaldığını açıkladı. BM, ilgili tüm tarafları, cinsel şiddeti yasaklayan net talimatlar yayınlamaya ve “hesap verebilirliği sağlamaya davet etti. Raporda, 21 ülkede hem devlet hem de devlet dışı aktörlerin cinsel şiddetten sorumlu olduğu , en yüksek sayıların Orta Afrika Cumhuriyeti (OAC), Demokratik Kongo Cumhuriyeti (DRC), Haiti, Somali ve Güney Sudan’da kaydedildiği belirtildi.