15 Mayıs Hukuk Takvimi

1648

Otuz Yıl savaşlarını bitiren Vestfalya Antlaşması imzalandı.

1718

Londralı avukat James Puckle, makineli tüfeği icat etti.

1773

Avusturya İmparatorluğu’nda görev yapan Alman asıllı devlet adamı ve diplomat Klemens von Metternich (Klemens Wenzel Nepomuk Lothar, Metternich) 15 Mayıs 1773‘te olarak dünyaya geldi. Metternich Hanedanı’na mensup bir diplomatın oğlu idi. 1790’da Avusturya vatandaşlığına geçti. Fransız Devrimi döneminde, Strazburg ve Mainz Üniversitesi’nde hukuk okudu ve ardından dışişlerinde görevler almaya başladı. Saksonya Krallığı, Prusya ve Fransa’da yaptı. 1806’da Paris büyükelçiliğine getirilmesiyle dünyaca tanınan biri oldu. 1809’da Avusturya başbakanı ve yeni kurulan Germen konfederasyonunun başkanlığına seçildi. Napolyon sonrası toplanan Viyana Kongresi’nde Avusturya heyetinin başkanlığını yaptı. Kongrenin toplanmasına öncülük etti ve başkanlığın  da yürüttü. Bu hizmetlerinden ötürü Ekim 1813’te Prens unvanı ile ödüllendirildi. 1809’dan 1848’e kadar hem I. Francis hem de oğlu I. Ferdinand döneminde Şansölye olarak görev yaptı. 1848 Devrimleri sonrası Londra, Brighton ve Brüksel’de olmak üzere üç yıl sürgün dönemi geçirdi. 1851’de Viyana sarayına geri döndü ve I. Franz Joseph’e danışmanlık yaptı. 11 Haziran 1859’da yaşamını yitirdi.

1782

Portekizli devlet adamı Sebastião José de Carvalho e Melo yaşamını yitirdi. (13 Mayıs 1699, Lizbon — 15 Mayıs 1782, Pombal) akademik çalışmalarına devam etti, hukuk ve tarih okudu ve 1734’te kraliyet tarih topluluğuna kabul edildi. 1738’de Büyük Britanya’ya Portekiz büyükelçisi olarak atandı ve ilk üst düzey kamusal görevini burada yaptı. 1740’ta Kraliyet Cemiyeti’ne seçildi. 1745’te Avusturya’da Portekiz büyükelçisi olarak görev yaptı. 1750 – 1777 yılları arasında kraliyet hükümetlerinde bugünkü bakanlık ve başbakanlık makamlarına denk gelen görevlerde bulundu. Portekiz ekonomisinde köklü yenilikler yaptı ve ülke çapında gelişme sağladı.

1811

Paraguay, İspanya’dan bağımsızlığını ilan etti.

1856

Anadolu Feneri ve Rumeli Feneri, Fransızlar tarafından inşa edilerek işletilmeye başlandı.

1863

Türkiye’nin eğitim alanındaki ilk sivil toplum örgütü olan Cemiyet-i Tedrisiye-i İslamiye (Darüşşafaka) kuruldu. 1865’te Darüşşafaka İdadisi faaliyete geçti.

1886

Gümrük resmine bağlı vagonların kurşunlanarak kapatılmasına ilişkin Anlaşma (Gümrüğe tabi vagonlara kurşun tamga vaz’ına dair) kabul edildi. (Demiryollarının teknik standardizasyonuna ilişkin anlaşma) Gümrük muayenesine tabi demiryolu vagonlarının mühürlenmesine ve ticaret güvenliğine ilişkindir.

1886

Bern mukavelenamesi kabul edildi.

1900

Ordinaryüs profesör, dil bilimci ve bilim insanı Reşit Rahmeti Arat dünyaya geldi. Berlin Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde felsefe okudu. Berlin Üniversitesi’nde ve Prusya İlimler Akademisi’nde öğretim üyeliği yaptı. 1933 yılında İstanbul Üniversitesi’ne davet edildi ve burada Eski Türk Dili Kürsüsü profesörü oldu. 26 Nisan 1958’de ordinaryüs profesör unvanı aldı. Karşılaştırmalı Türk dili araştırmalarının Türkiye’deki kurucusu ve uygulayıcısıdır. Türk edebiyatı açısından önemli birçok eser yanında Kutadgu Bilig’i günümüz Türkçesine çevirdi. Öğrencisi Muharrem Ergin “Ölümü yalnız memleketimiz için değil, Türkiyat ilmi için de dünya çapında büyük bir kayıptır.” dedi. 29 Kasım 1964’te yaşamını yitirdi.

1914

Kanun-ı Esasi’de değişiklik yapıldı.

1919

İzmir, İtilaf Devletlerinin desteği ile, Yunanlılar tarafından işgal edildi ve ilk silahlı direniş başladı. İzmir yurtseverleri, gece Yahudi Maşatlığı (şimdi park)’ında toplanarak “Redd-i İlhak” ilkesini kabul ettiler. Kurulan Redd-i İlhak Heyet-i Milliyesi” halka bir bildiri yayınladı. Hukuk-u Beşer gazetesinin başyazarı olan Hasan Tahsin, İzmir’i işgal eden Yunanistan güçleri tarafından 31 yaşında iken öldürüldü. İzmir Konak Meydanında İlk Kurşun Anıtı bulunmaktadır. Bülbülderesi Mezarlığı’nda anıt mezarı bulunmaktadır.

1919

Dominikalı hukukçu ve eski başbakan Eugenia Charles dünyaya geldi. (15 Mayıs 1919) Yaşadığı ada ülkesinde tek kız ortaokulu olan Katolik Manastır Okulu’na gitti. Sulh ceza mahkemesinde çalışırken hukuk alanına ilgi duymaya başladı. Uzun yıllar Alastair Forbes‘un asistanı olarak çalıştı. Kanada‘daki Toronto Üniversitesi Hukuk Fakültesindeki eğitimini 1937’de bitirdi ve Dominika’nın ilk kadın avukatı oldu. Mülkiyet hukukunda uzmanlaştı. 1960’larda basın özgürlüğü üzerindeki kısıtlamalara karşı siyasette kampanya yapmaya başladı. Dominika Özgürlük Partisi‘nin (DFP) kurulmasına yardımcı oldu ve 1970’lerin başından 1995’e kadar partinin lideri oldu. 1970 yılında parlamentoya seçildi ve 1975 yılında muhalefet lideri oldu. 1978 yılında Dominika, Britanya‘dan bağımsızlığını kazandıktan sonra da görevine devam etti. 21 Temmuz 1980 ve 14 Haziran 1995 tarihleri arasında Dominika Başbakanlığı yaptı. Hindistan’daki Indira Gandhi’nin ve Sri Lanka’lı Sirimavo Bandaranaike’nin ardından dünyanın en uzun süre görevde kalan kadın Başbakanı oldu. Hiç evlenmedi ve çocuğu olmadı. 6 Eylül 2005’te 86 yaşında öldü.

1924

Fransız diplomat ve siyasetçi Paul d’Estournelles yaşamını yitirdi. (22 Kasım 1852- 15 Mayıs 1924) Lycée Louis-le-Grand’da hukuk ve Doğu dilleri okudu. 1876’da diplomatik bir kariyere başladı. İlk diplomatik görevlerini Karadağ, Osmanlı İmparatorluğu, Hollanda, Büyük Britanya ve Tunus’ta yaptı. 1904’te Senatoya girdi. Üçüncü Cumhuriyet’in sömürge politikasına sürekli olarak karşı çıkarak sömürge meseleleriyle ilgilendi. Fransız parlamentosundaki sömürge koltuklarının ortadan kaldırılmasını savundu. Özellikle Madagaskar’da Fransız sömürge yönetiminin kurulmasına ve Büyük Güçlerin Çin’i parçalamasına şiddetle karşı çıktı. Kendini uluslararası ilişkileri iyileştirmeye adadı ve 1900’da Daimi Tahkim Mahkemesi üyeliği görevine geldi. Fransa’yı 1898 ve 1907 Lahey Barış Konferansında temsil etti. Uluslararası tahkim savunuculuğu dolasıyla 1909’da Nobel Barış Ödülünü kazandı.

1926

Hukukçu, iktisatçı, akademisyen ve eğitimci Prof. Dr. Sabahattin Zaim dünyaya geldi. (15 Mayıs 1926) 1947 yılında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde lisans eğitimi aldı. 1950 yılında Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesinde eğitim gördü. 1953 yılında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi sosyal siyâset kürsüsüne asistan oldu ve aynı üniversitede doktor, doçent, profesör ve kürsü başkanı olarak görev yaptı. Suudi Arabistan’daki Melik Abdülaziz Üniversitesi’nde misafir öğretim üyesi olarak gitti. Sakarya Üniversitesi’nde İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi’nin kurucu dekanlığını yaptı. 1997-1998 yıllarında YÖK üyeliği yaptı. Çeşitli dillere çevirileri yapılan 20 kitabı, 174 makalesi yayınlandı. 10 Nisan 2010 ‘da anısına İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi kuruldu. 10 Aralık 2007’de yaşamını yitirdi.

1937

Hukukçu ve diplomat Madeleine Albright Prag’da dünyaya geldi. Columbia Üniversitesi’nde kamu hukuku ve yönetim doktorası yaptı. ABD’nin Birleşmiş Milletler nezdinde büyükelçisi olarak görev yaptı. Amerika Birleşik Devletleri’nin ilk kadın Dışişleri Bakanı oldu. Georgetown Üniversitesi’nde diplomasi dersleri verdi. 23 Mart 2022’de, kanser hastalığı nedeniyle Washington D.C.’de 84 yaşında iken yaşamını yitirdi. Madam Secretary, “The Mighty and the Almighty: Reflections on America, God, and World Affairs”, “Memo to the President Elect: How We Can Restore America’s Reputation and Leadership” ve Read My Pins isimli kitapları bulunmaktadır.

1952

Türk-Yunan Dostluk Derneği kuruldu.

1964

50 bin Türk işçisinin çalıştığı Batı Almanya ile işçilerin sosyal güvenliğiyle ilgili yeni bir anlaşma imzalandı. Anlaşma, işçilerin sigortalı olması ve çocuk zammı alması, ailelerin de hastalık sigortasından yararlanması kararlaştırıldı.

1964

AP’li Milli Eğitim Bakanı İlhami Ertem, şikâyet konusu olan kız öğrencilerin mini etek giymeleri konusunda “geçici modalara tabi olmalarının önlenmesi” için valiliklere genelge gönderdi.

1969

Anayasa değişikliğinin Meclis’te kabul edilmesiyle, eski Demokrat Partililere siyasal haklarını iade etme imkânı tanındı.

1969

Kısmi genel af ilan edildi.

1972

1945 yılından beri ABD işgali altında bulunan Okinawa adası, yeniden Japonya’nın idaresine verildi.

1973

Askeri Yargıtay 4.Dairesi, Prof. Dr. Uğur Alacakaptan ve Asistan Uğur Mumcu hakkında verilen ağır hapis cezalarını “atfedilen suçların sabit olmadığı” gerekçesiyle bozdu. Uğur Mumcu tahliye olduğunda er olarak askere alındı.

1974

Cumhuriyetin ilanının 50. yılı nedeniyle çıkarılan genel af 15 Mayıs 1974 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde kabul edilmiştir.

1978

Hukukçu ve Avustralya’nın 12. başbakanı Robert Menzies (Sir Robert Gordon Menzies) yaşamını yitirdi. (20 Aralık 1894-15 Mayıs 1978) Melbourne Üniversitesi Hukuk Fakültesinde okudu. Bir süre avukatlık yaptı. 1939-1941 ve 1949-1966 yılları arasında Avustralya başbakanı olarak görev aldı. Avustralya tarihinde en uzun süre başbakanlık yapan kişidir.

1981

Sanat Emeği Dergisi Yazı İşleri Müdürü şair/editör Turgay Fişekçi, derginin Eylül 1978 tarihli sayısındaki “SBKP Programında Kültür Sorunu” başlıklı yazıda komünizmi övdüğü gerekçesiyle 1 yıl 6 ay hapis cezasına çarptırıldı.

1984

1383 aydın, “Türkiye’deki demokratik düzene ilişkin gözlem ve istekler” başlıklı dilekçeyi TBMM’ye teslim etti. Cumhurbaşkanı Kenan Evren teslim almadığı için köşkün kapısına bırakıldı. Aydınlar Dilekçesi’ne aynı gün Sıkıyönetim tarafından haber yasağı getirildi; metin gazetelerde ancak 19 Mayıs’ta yayınlanabildi. Aydınlar Dilekçesi olarak tarihe geçen bu girişime karşı daha sonra dava açıldı.

1984

Belediyeler ve il özel idarelerinin genel bütçe vergi gelirlerindeki payının artırılmasına ilişkin yasa değişikliği yürürlüğe girdi. Vergi gelirlerinin yüzde 10.3’ünü 64 ildeki belediyelerin alması, özel idarelerin yüzde 1 olan payının da yüzde 2.3’e yükseltilmesi öngörüldü.

1984

Askerlik süresi 18 aya indirildi.

1986

Polis Sedat Caner’in itiraflarında Ekim 1981’de Kahramanmaraş’ta gözaltında işkenceden dolayı öldüğünü söylediği Mehmet Ceren’in babası savcılığa başvurdu.

1987

Cumhuriyet’teki “DİSK Geçmiş Değil Gelecektir” ve “Hülle Partisi” yazılarından dolayı yargılanan İlhan Selçuk ve Okay Gönensin beraat etti.

1990

2 kitabından dolayı 2 aydır tutuklu bulunan İsmail Beşikçi, yargılandığı davada cezaevinden getirilmediği için duruşmaya çıkarılamadı; avukatları cezaevi yönetimi hakkında suç duyurusunda bulundu. Duruşmayı TBKP’li Kutlu ve Sargın da izledi.

1991

Edith Cresson, Fransa’nın ilk kadın Başbakanı oldu.

1994

Tehlikeli Atıkların Sınırlar Ötesi Taşınması ve Bertaraf Edilmesinin Kontrolüne İlişkin Basel Sözleşmesini onaylayan 3957 sayılı Kanun Resmî Gazete’nin 15 Mayıs 1994 tarihli sayısında yayınlandı.

1996

1 Mayıs 1977 Katliamı nedeniyle emniyet görevlilerine açılan dava “zamanaşımı” nedeniyle kapatıldı. Müdahil Avukat Rasim Öz, “planlı katliam” olarak değerlendirdiği 1 Mayıs davasındaki zamanaşımı süresinin ”15 yıl değil 20 yıl olduğu”gerekçesiyle karara itiraz etti.

2000

Gazeteci-yazar Uğur Mumcu suikastı soruşturması çerçevesinde tutuklanan ve Tevhid-Selam örgütü üyesi olmakla suçlanan sekiz zanlı, Eskişehir Özel Tip Cezaevi’ne sevk edildi.

2000

Kurtuluş Gazetesi satarken polislerce vurularak öldürülen İrfan Dağdaş’ın (17) faillerinin yargılandığı davada polislerin tutuklanması talebi reddedildi.

2000

Sierra Leone’de Devrimci Birlik Cephesi (RUF) rehin aldıkları 500’e yakın BM askerinden 139’unu serbest bıraktı.

2001

IMF, Kemal Derviş’in açıkladığı 3 yıllık “Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı”na göre ek niyet mektubunu onayladı, 3.8 milyar $’lık krediyi serbest bıraktı.

2001

Yargıtay Ceza Genel Kurulu, Savcı Savit Kayasu’nun Kenan Evren hakkında düzenlediği iddianame ile “görevini kötüye kullandığı” yönündeki kararı 15 Mayıs 2001 tarihinde oyçokluğuyla onadı.

2002

RTÜK ile Basın Yasası’nda değişiklik içeren yasa TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’e gönderildi. Yasayla televizyonlar için ekran karartma dönemi sona erdi. Basın yoluyla işlenen suçlara internet de eklendi.

2003

Terörizmin Önlenmesi Avrupa Sözleşmesi Tadil Protokolü, 15 Mayıs 2003 tarihinde, Avrupa Konseyi tarafından Strazburg’da düzenlenmiştir.

2004

İsrail, Gazze Şeridi’nde Refah kentinde evleri yıktı, yolları, elektrik ve su şebekelerini çökertti. Bin kadar Filistinli evsiz kaldı. Son operasyonla birlikte İsrail’in 2000’den beri Refah’ta yıktığı ev 1026, evsiz bıraktığı Filistinli sayısı ise 11 bine ulaştı. İnsan hakları kuruluşları İsrail’i kınadı.

2005

17 Mayıs 1998’de Sason’da “terör örgütüne yardım ve yataklık yaptığı” iddiasıyla gözaltına alınıp tutuklanan A.Çelik Şubat 1999’da beraat ettikten sonra, avukatı Tahir Elçi aracılığıyla gözaltında işkence ve kötü muamele gördüğü iddiasıyla 9 polis hakkında şikâyette bulundu. Polisler yargılanıp “delil yetersizliğinden” beraat ettikten sonra AİHM’e başvuran A.Çelik lehine AİHM, Türk hükümetini Çelik’e 10 bin Euro tazminat ödemeye mahkûm etti.

2007

Yargıtay, Şemdinli davasıyla ilgili sanık astsubaylar Ali Kaya ve Özcan İldeniz hakkındaki 39 yıl 5 ay 10’ar gün hapis cezası kararını” eksik soruşturma” gerekçesiyle bozdu. Daire, davanın askeri mahkemede görülmesi gerektiğine karar verdi.

2011

IMF Başkanı Dominique Strauss-Khan, New York’ta otel odasını temizliğe gelen hizmetçiye cinsel saldırıda bulunmaktan gözaltına alındı.

2013

Yargıtay 9. Ceza Dairesi, Hrant Dink cinayeti davasında, sanıkların “silahlı terör örgütü” değil, “suç işlemek amacıyla oluşturulan örgüt” üyesi olduklarına karar verdi. Yasin Hayal’e verilen ağırlaştırılmış müebbet cezası onandı.

2017

Alman filozof Karl-Otto Apel yaşamını yitirdi. (15 Mart 1922-15 Mayıs 2017) Etik, felsefe ve insan bilimleri üzerine çok sayıda eser bıraktı.

2019

Danıştay, Ceylan Önkol’un ailesinin açtığı maddi ve manevi tazminat ödenmesi davasında Diyarbakır 2.İdare Mahkemesi’nin sadece 28.209 TL manevi tazminat ödenmesi kararını” idarenin hizmet kusuru bulunduğu” gerekçesiyle bozdu, karar yeniden ele alınacak.

2019

Arjantinli hukukçu, akademisyen ve diplomat Eduardo Alejandro Roca yaşamını yitirdi. (15 Aralık 1921– 15 Mayıs 2019)

2020

İsveçli hukukçu ve devlet adamı Claes Gustaf Borgström yaşamını yitirdi. (21 Temmuz 1944 -15 Mayıs 2020) 1974 yılında Stockholm Üniversitesi Hukuk Fakültesinden mezun oldu ve serbest avukatlık yapmaya başladı 2000’den 2007’ye kadar İsveç Hükümeti Eşitlik Ombudsmanı olarak görev yaptı. Cinsiyet eşitliği ve kadınlara yönelik şiddet konularında yoğun çalışmalarda bulundu. Sosyal Demokrat Parti ve Sol Parti’de politika yaptı. Gazeteciler Annette Kullenberg ve Kerstin Vinterhed’in kardeşidir. 75 yaşındayken COVID-19 nedeniyle 15 Mayıs 2020’de Stockholm’de yaşamını yitirdi.

2021

Türkiye Psikiyatri Derneği Cinsiyet Ayrımcılığı, Cinsel Şiddet ve Tacize Karşı Politika Belgesi 15 Mayıs 2021 tarihinde yürürlüğe girdi.

2025

• 17 Avrupa Konseyi üye devleti Avukatlık Mesleğinin Korunmasına İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi’ni imzaladı.

  Andorra, Belçika, Estonya, Fransa, Yunanistan, İzlanda, İrlanda, İtalya, Litvanya, Lüksemburg, Moldova Cumhuriyeti, Hollanda, Kuzey Makedonya, Norveç, Polonya, İsveç ve Birleşik Krallık sözleşmeyi imzalayan öncü ülke oldular.

• İzmir Adliyesi’nde bir avukata, duruşma çıkışında müvekkilinin yakını saldırdı. İzmir Barosu “Savunma susmayacak” diye açıklama yaptı.

• Kamuoyunda sosyal medya fenomenleri ve kara para aklama dosyalarıyla tanınan ve Küçükçekmece Adliyesi’nde tutuklanmamak için 2,5 milyon dolar rüşvet verdiği öne sürülen isimlerden G.G. tutuklandı.

• Ümraniye’de polis memuru Şeyda Yılmaz’ın şehit edilmesine ilişkin 3 polis hakkında ‘görevi kötüye kullanma’ suçundan 6 aydan 2 yıla kadar hapis istemiyle iddianame düzenlendi.

• İzmir’de 14 yaşındaki H.Ç.Ç.’yi 168 bıçak darbesiyle öldürdüğü iddiasıyla yargılanan U.E.Y.’nin davasında üçüncü duruşma yapıldı. İzmir 2. Çocuk Ağır Ceza Mahkemesi’nde kapalı usulle yapılan duruşma 11 Temmuz 2025’e ertelendi.

• “Cumhurbaşkanına hakaret” ve “terörle mücadelede görev almış kişileri hedef gösterme” suçlamalarıyla sabah saatlerinde gözaltına alınan gazete Furkan Karabay, tutuklandı.

• Sosyal medya hesabından MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin entübe edildiği yönünde paylaşım yapan gazeteci Can Ataklı hakkında 1,5 yıldan 4,5 yıla kadar hapis istemiyle iddianame düzenlendi.

• Sokak röportajlarıyla bilinen Arif Kocabıyık, önceki günlerde tutuklanıp serbest bırakılmasının ardından gözaltına alınarak yeniden tutuklandı.

• Mersin merkezli 3 ilde düzenlenen eş zamanlı operasyonda yasadışı sorgu panelleri üzerinden kişisel verileri ele geçirip satan 7 şüpheli yakalandı. 5 kişi tutuklandı.