Çekişmeli Yargılama İlkesi

Çekişmeli Yargılama İlkesi, [cmh] adil yargılama, yargılamaların çekişmeli olarak gerçekleşmesini talep hakkını içerir. Çekişmeli yargılama hakkı; ilke olarak, bir ceza veya hukuk davasının taraflarına, her kimden gelirse gelsin mahkeme kararını etkilemeye özgülenen tüm deliller, hazırlanan mütalaalar hakkında bilgi sahibi olma ve onları yorumlama fırsatı verilmesini gerektirir.

• Çekişmeli yargılama hakkı; tatmin edici koşullar altında tarafların, mahkeme önündeki delillere aşina olmalarını, kanıtların gerçek ve doğruluğu ile muhteviyatı hakkında uygun yer, zaman ve şekilde yorum yapmalarına olanak ve kolaylık tanımayı içerir.
• Taraflar, iddialarının başarısı için gerekli unsurları açıklama hakkına sahip olmalıdır. Temyize başvuru hakkının düştüğüne karar verilmesi ve kanun yolu mahkemelerinin gerekçe değişikliğine gitmesi halinde dahi bu ilkenin gereklerine riayet edilmelidir.
• Diğer tarafın sunduğu bir kanıtın, tanıklarca ibraz olunan belgelerin yorum gerektirip gerektirmediğine karar vermek uyuşmazlığın taraflarına tanınan bir haktır. Bu hak, içine davanın tarafı olmayanları alacak şekilde genişletilemez. Tarafların adaletin işleyişine olan güvenleri; mahkemenin resen elde ettiği belgeler dahil dosyadaki tüm bilgi, belgelere ulaşma, bunlar hakkında bilgi edinme, bilgiyi etkin ve verimli şekilde kullanma olanağına sahip olduklarını bilmeleriyle sağlanır.
• Yargılanan taraf ve nesnelere ilişkin bilgiler, davanın geçmişiyle ilgili ayrıntı ve tavsiye içeren adli tıp ve sosyal hizmet kurumu raporları, taraf olsun ya da olmasın görev ve yetkileri dahilinde mahkemenin kararını etkileyen Cumhuriyet savcısı mütalaası ile dayanağı deliller, ortaya yeni gerçek veya iddia koymasa da alt derece mahkemesinin, temyiz mahkemesine kararını etkilemek amacıyla gönderdiği notun taraflarla paylaşılması gerekir.
• Zamandan tasarruf etme ve yargılamaların hızlandırılması isteği, temel ilke olan çekişmeli yargılama hakkının göz ardı edilmesini haklı kılamaz. Kişinin bilgi edinme ve yorumlama için duruşmaları ertelemesini talep hakkı vardır.

Çekişmeli yargılama hakkı mutlak değildir. Kapsamı, davanın niteliklerine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. İlke, mahkemeye sunulmamış olan belgelerle, davanın neticesini etkileme ihtimali olmayan bir dilekçenin davanın taraflarıyla paylaşılmasını garanti etmez. [Yargıç Hilmi Şeker tarafında kaleme alınmıştır.]